Als er één onderwerp is dat vaak omgeven is door verwarring, dan is het wel meditatie. De verwarring wordt nog vergroot doordat veel mensen beweren experts te zijn zonder persoonlijke ervaring of formele training. Zelfs gerenommeerde publicaties misleiden vaak de publieke opinie over wat meditatie werkelijk is. Zo definieert het Oxford Dictionary of English meditatie bijvoorbeeld als “het richten van de geest gedurende een bepaalde tijd, in stilte of met behulp van gezang, voor religieuze of spirituele doeleinden of als een methode van ontspanning.”

In dit artikel wil ik meditatie demystificeren door de oorsprong, definitie, praktijk en hoe succes in meditatie kan worden gemeten, te bespreken.

Meditatie definiëren

De DeRose Method definieert meditatie als een techniek die bestaat uit het stoppen van je gedachten om je bewustzijn de kans te geven zich te uiten via een subtieler kanaal — boven de geest — dat we intuïtie noemen.

Om duidelijk te zijn: intuïtie verwijst naar de kennis of informatie die we bezitten zonder te weten hoe we die weten. Het is dat instinctieve begrip of inzicht dat we ervaren zonder dat er een rationele verklaring voor nodig is.

In essentie is meditatie een staat van bewustzijn die je in staat stelt om naar eigen wil toegang te krijgen tot je intuïtie.

Wat is meditatie en waar komt het vandaan?

Meditatie werd voor het eerst genoemd in oude geschriften uit wat nu India is, met de vroegste verwijzingen die teruggaan tot 1500 v.Chr. De oorspronkelijke term was dhyána. Voor degenen die verder onderzoek willen doen: de oorsprong van de term en het concept kunnen worden onderzocht op Wikipedia, waar ook links te vinden zijn naar de hoofdpagina over meditatie. Daar kun je de ongelooflijke rijkdom aan interpretaties rondom deze eenvoudige techniek verkennen.

India verlaten

Meditatie ontstond in de Indusvallei, die nu deel uitmaakt van het moderne India en Pakistan, meer dan 5.000 jaar geleden. Van de geboorteplaats van deze techniek is echter weinig overgebleven. Wat we wel weten, is dat het werd opgenomen in het hindoeïsme en later in systemen die zich afsplitsten van het hindoeïsme, zoals het boeddhisme, dat ook dhyána in hun praktijken opnam. Voor velen is meditatie een centraal aspect van hun leer.

In de oudheid reisden geleerden vanuit India naar de rest van Azië. China was een van de eerste bestemmingen; een voorbeeld hiervan is het Chan-boeddhisme, dat later naar Japan verspreidde en bekend werd als Zen-boeddhisme.

In Tibet werd meditatie opgenomen en aangepast aan hun behoeften, waarbij het werd vermengd met inheemse praktijken om hun unieke variant te creëren. Ondertussen bewaarde het Theravāda-boeddhisme in Zuidoost-Azië enkele van de vroegste meditatiepraktijken, gericht op mindfulness en concentratie om inzicht te verkrijgen in de aard van de werkelijkheid.

In heel Azië werd meditatie aangepast en verfijnd om tegemoet te komen aan lokale culturen, waarden en filosofieën. Echter, het kernprincipe bleef meestal hetzelfde: mentale helderheid, zelfbewustzijn en een hoger bewustzijnsniveau bereiken. Deze oostelijke reis van meditatie zorgde ervoor dat de kennis de tand des tijds overleefde, ondanks vele aanpassingen, veranderingen, interpretaties en misverstanden onderweg.

Tijdens de 8e eeuw na Christus werd een filosofie genaamd Vêdantá enorm populair in India. In tegenstelling tot het voorgaande systeem is Vêdantá een spirituele filosofie, en als zodanig begon de populariteit ervan de interpretatie van bijna alles in die regio te veranderen. Zo begon dhyána, dat altijd een eenvoudige techniek was geweest, te worden geïnterpreteerd en onderwezen als een “spirituele” praktijk. Deze trend volgde hetzelfde pad als eerder, en al snel werd in heel Azië meditatie ook geïnterpreteerd en onderwezen als een “spirituele” praktijk, waardoor het oorspronkelijke doel werd vervormd.

Helaas werd het nog erger…

Meditatie in het Westen

De reis van meditatie naar het Westen begon serieus in de 19e en vroege 20e eeuw, toen westerse geleerden, reizigers en spirituele zoekers in aanraking kwamen met oosterse filosofieën. Toch kreeg meditatie pas in de jaren ’60 echt mainstream aandacht in het Westen, grotendeels dankzij de invloed van culturele iconen zoals The Beatles, die de Indiase spiritualiteit populair maakten door hun betrokkenheid bij Transcendente Meditatie. Dit markeerde een keerpunt.

Zonder historische context arriveerde meditatie in het Westen al met de status van een “spirituele” praktijk. Gezien de westerse cultuur en gewoonten werd het vervolgens niet alleen herinterpreteerd als een spirituele praktijk, maar ook als een hulpmiddel voor ontspanning en stressbeheersing.

Naarmate meditatie aan populariteit won, onderging het aanzienlijke veranderingen om te passen bij westerse culturele contexten, vaak ontdaan van zijn diepere filosofische wortels en gepresenteerd als een eenvoudige, seculiere techniek voor ontspanning en stressverlichting. Dit proces van vereenvoudiging en commercialisering leidde tot wat ik “SheinMeditation” noem — een term die de consumentgerichte benadering van meditatie weerspiegelt, met de focus op snelle oplossingen en oppervlakkige voordelen in plaats van het diepgaande, transformerende potentieel van authentieke meditatie.

Ondanks dit alles is er een groeiende interesse in meer traditionele vormen van meditatie in het Westen, waarbij velen proberen opnieuw contact te maken met het oorspronkelijke doel van mentale discipline en zelfoverstijging. Tegenwoordig is meditatie in het Westen een mijnenveld, waarbij de massamarkt SheinMeditation consumeert, vaak onderwezen door individuen met minimale training of praktische ervaring, die waarschijnlijker slaap aanbieden dan zelfkennis.

Het is daarom cruciaal om de verschillen te verduidelijken en een goed begrip te krijgen van wat meditatie werkelijk is en wat het niet is.

Ontspanning, Mindfulness en Meditatie

In oude teksten is meditatie (dhyána) nauw verbonden met twee andere concepten: dháraná en pratyáhára. Deze Sanskriet-termen bieden de meest technisch accurate inzichten in de stadia die leiden tot ware meditatie.

Dháraná verwijst naar mentale concentratie, de essentiële stap vóór meditatie. Het is de beoefening van het richten van de geest op een object, wat cruciaal is voor het verruimen van het bewustzijn en het verkrijgen van toegang tot intuïtie. Of deze focus nu gericht is op een object, een gedachte, of zelfs het lezen van dit artikel, dháraná vormt de basis om de geest voor te bereiden op meditatie.

Pratyáhára daarentegen is het terugtrekken van de zintuigen, of de bewuste onttrekking aan zintuiglijke afleidingen. Deze stap houdt in dat je het bewustzijn samentrekt, wat leidt tot ontspanning. Dit is echter niet hetzelfde als slaap; in plaats daarvan is het een staat van verhoogde alertheid, waarbij fysieke ontspanning mentale middelen vrijmaakt, waardoor een contrast ontstaat tussen beperkte en verruimde bewustzijnstoestanden.

Deze drie processen — pratyáhára, dháraná en dhyána — zouden idealiter in volgorde moeten worden beoefend, hoewel dháraná en dhyána vaak gelijktijdig plaatsvinden. Deze methode optimaliseert de resultaten van meditatie en sluit aan bij de oorspronkelijke leer die bewaard is gebleven in de DeRose Method.

Veel moderne interpretaties verwarren meditatie ten onrechte met ontspanning, een misverstand dat is voortgekomen uit commerciële praktijken, of wat ik “SheinMeditation” noem. Deze benadering, die zich richt op oppervlakkige ontspanning in plaats van ware mentale discipline, wijkt ver af van het oorspronkelijke doel van meditatie. Meditatie gaat niet over ontspanning; het is het proces van bewustzijnsverruiming. Deze twee verwarren is het missen van de transformerende kracht die authentieke meditatie biedt.

Ten slotte is het belangrijk te erkennen dat, hoewel ontspanning en bewustzijnsverruiming tegengestelde processen zijn, ze elkaar kunnen aanvullen om het vermogen van iemand te vergroten om een hoger bewustzijnsniveau waar te nemen. Echter, het vervangen van het ware doel van meditatie door ontspanning is op zijn best misleidend en op zijn ergst contraproductief.

Hoe voelt meditatie?

Wat iedereen eensgezind is, is dat meditatie een persoonlijke ervaring is, en de enige manier om het proces echt te begrijpen, is door het zelf te ervaren. Het uitleggen van een niet-rationeel proces via rationele middelen is inherent beperkt en kan de ervaring niet adequaat overbrengen.

Dat gezegd hebbende, is de ervaring van meditatie vergelijkbaar met het bereiken van mentale helderheid, het opruimen van afleidingen en het verkrijgen van inzichten.

Bij DeRose Amsterdam leren we de meditatie techniek in onze reguliere lessen. Hoewel deze techniek eenvoudig is, vereist het consistente training om het te beheersen. Daarom bieden we extra sessies van een half uur aan waarin we variaties op deze techniek beoefenen.

Hoe mediteer je?

De DeRose Method leert de oude, oorspronkelijke vorm van meditatie, en ik wil deze ervaring graag met je delen. Ik zal de oefening beschrijven en een bijbehorende audio-opname leveren. Ik hoop dat je ervan geniet.

De eenvoudigste manier om met mediteren te beginnen, is door je te concentreren op een symbool of een geluid. Om de techniek uit te voeren, concentreert de beoefenaar zich eerst een paar momenten op een symbool of geluid, waardoor de oefening van het mediteren zijn effect kan hebben.

Laten we deze techniek proberen met een korte oefening. Zorg er eerst voor dat je in een comfortabele positie zit die concentratie ondersteunt. Zit rechtop in een stoel of op een bank, of bij voorkeur op de grond met je benen gekruist. Voor de rest van deze oefening adem je langzaam en diep in en uit door alleen je neusgaten.

[AUDIO] [AFBEELDING]

Observeer het beeld enkele momenten en sluit dan je ogen. De afdruk van het beeld zou moeten blijven, zodat je het kunt observeren, zelfs met je ogen gesloten.

Voor de komende twee minuten concentreer je je simpelweg op dit beeld, zonder oordeel en zonder analyse. Observeer het alsof je een tweejarige bent die het voor de eerste keer ziet, met frisse ogen.

Daar!

Was het makkelijk? Moeilijk? Dwaalde je geest af? Dacht je aan de rekeningen die je moet betalen, de temperatuur van de lucht, of andere alledaagse zorgen? Dat was je geest die je probeerde af te leiden. Maak je geen zorgen; blijf gedisciplineerd en probeer het morgen opnieuw.

Training is de sleutel. Als je hier meer over wilt leren of je wilt je ervaring bespreken, stuur ons dan gewoon je reactie in het onderstaande vak en we kunnen contact maken.